Unha ábore caída, en pleno proceso de putrefacción, é o final dunha historia pero tamén o principio doutras.
Sen caer na melancolía, cómpre recoñecer que na natureza, a vida está inextricablemente vencellada á morte. Non hai morte sen vida e non hai vida ser morte. Todo semella un contínuo facer e desfacer de átomos que, combinándose nunha danza incesante de moléculas, transitan entre animais, vexetais, rochas e minerais vertebrando os delicados ciclos bioxeoquímicos.
Átomos, que constitúen todo o que vemos e que naceron hai millóns de anos. Os máis simples (hidróxeno e helio) a pouco de producirse o Big Bang e os máis grandes por fusión daqueles na explosión das supernovas. Átomos que deron forma a estrelas e nebulosas moito antes de se agregar no noso planeta e modelar os seres que o habitamos, as rochas sobre as que camiñamos e os fluídos que nos sustentan.
Eses mesmos átomos que forman as nosas células son os que milenios atrás formaron parte dos neandertais, e antes dos dinosauros. Resulta sorprendente pensar que podemos levar na punta dun dedo átomos que formaron parte dunha vella montaña, e noutro dedo átomos que estiveron no interior dunha medusa precámbrica. A reciclaxe natural dos átomos fainos partícipes dunha roda cósmica que leva xirando desde que o mundo é mundo.
Nada mellor que detérmonos a observar un tronco morto no máis avesío do monte para apreciar ese trasfego molecular e a potencia coa que a vida se abre paso nesa circunstancia. Os primeiros colonizadores do tronco son balores e outros fungos, que establecen sutís redes filamentosas a través dos máis leves intersticios da madeira morta e a impregnan do característico arrecendo a mofos. Despois, unha vaga tras outra de oportunistas danse cita para reclamar a súa parte do festín.
É certo que unha árbore morta alberga tanta vida coma unha árbore viva. Incluso máis. Os instintos xenésicos de milleiros de organismos conducen a unha esmorga silenciosa e implacable para tirar o máximo proveito da madeira morta. É suficiente voltear o tronco podre para captar o silencioso labor das laboriosas especies xilófagas, é dicir comedoras de madeira, que aquí proliferan atopando acubillo e alimento.
Na natureza non existe o lixo. Todo o que morre fertiliza a terra e convértese inmediatamente en alimento para alguén. Este tronco morto é un hotel para réptiles, anfibios e pequenos mamíferos, que vivirán en cavidades labradas no interior da madeira, ben protexidos dos depredadores que axexan fóra.
Tamén é un concurrido supermercado onde se agolpan arañas, cempés, vermes, formigas e outros insectos. Todos á procura de sustento: devorando os fungos que degradan a celulosa, os musgos que tapizan a codia ou devorándose uns a outros nunha batalla caótica e despiadada. Un universo en miniatura amosando as leas atávicas da loita pola supervivencia.
Pode que dese caos emerxan preguiceiras lesmas ou nerviosas cascudas que, importunadas pola intromisión, intentarán afastarse e proseguir coa enchenta. Pode que, empoleirada nun piñeiro próximo, un gralla nos reprenda cun acre bruazo. En todo caso, e máis aló da evidente metáfora social que poderiamos construír arredor desta imaxe, nada mellor que un paseo polo bosque nun serán outonizo.
Publicado na Voz de Galicia o venres 28 de outubro de 2022 no suplemento A voz de Barbantia nº 178
xuliogutierrez 